بانک پرسشنامه و فایل‌های علمی و پژوهشی

همسر گزینی از نخستین تعهدات عاطفی و قانونی افراد و از تصمیم های مهم زندگی شمرده می شود. ازدواج یک تصمیم موقتی کوتاه مدت و بی هدف در مقطعی از زندگی نیست، بلکه انتخاب مسیری است که توانمندیها و شایستگی های خود را می طلبد. بنابراین تصمیم به ازدواج و زندگی مشترک به ویژه در شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی امروز، نیازمند بلوغ، پختگی و توانمندی در زمینه های گوناگون بوده و این موضوع را تبدیل به موضوعی تخصصی و پیچیده می نماید(شمسایی، 1387). رضایت از زندگی زناشویی همان احساس عینی از خشنودی، رضایت و لذّت تجربه شده توسط زن یا مرد است، وقتی که همه جنبه های مشترک زندگی شان را در نظر بگیرند (آلیس^[1]، 1986، به نقل از بردبار، 1388). رضایت مندی زناشویی یک مفهوم چند بعدی است که عوامل گوناگونی را شامل می شود و این عوامل در رضایت یا ناخشنودی کلی از روابط نقش دارند و به طور کلی هر زوجی از روابط خود انتظارات متفاوتی دارند .ایجاد خصلت تعهد و پیرو آن توانایی برقراری ایجاد ارتباط صمیمانه با جنس مخالف (همسر) موجب دلبستگی، حمایت، محبت و مشارکت در رابطه عاطفی است که از پختگی ناشی می شود. و بالتبع آن عدم دلبستگی،عدم محبت ، عدم حمایت بستر ساز تعارضات زناشویی است که می تواند به طلاق منجر شود (لیندسی^[2] ، 2010).

اما امروزه هرچندطلاق منجربه ازهم پاشیدگی کانون خانواده می گرددواین شکست خانواده تاثیرات زیان بارفراوانی ،هم برای والدین وهم برای فرزندان آن خانواده دارد،ولی این پدیده دربسیاری از کشورها روبه افزایش است.درآمریکا ازهردو ازدواج یک مورد آن به طلاق می انجامد وهر ساله یک میلیون کودک،طلاق و جدایی والدین خودرا تجربه می کنند(فاگان ورکتور،2010).[3]

ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست،سازمان ثبت احوال کشور افزایش طلاق درسازمان درسال1389را نسبت به سال1388،15درصد گزارش می کند . همچنین این سازمان افزایش طلاق درسال1389رانسبت به 5سال قبل از آن 23 درصدگزارش می کندباتوجه به آمار سال 1388به ازاء هر13ازدواج یک طلاق ثبت شده درحالی که درسال 1388به ازاءهر6/10ازدواج یک طلاق ثبت شده که نشان ازافزایش نسبی آمار طلاق در کشور دارد(تارنمای اینترنتی سازمان آماری کشور،1390).

ازدواج عامل پيدايش خانواده است و خانواده نخستين و منحصر به فردترين نهاد اجتماعي است كه سلامت و موفقيت يك جامعه را مرهون سلامت و رضایتمندي اعضاي آن از هم دانسته اند(گلدنبرگ و هربرت^[4]، 2000). ركن اصلي خانواده، زندگي مشترك زناشويي است. اگر روابط زناشويي سالم باشد ساختار خانواده نيز سالم مانده و كاركرد اعضاء نيز به سطح آرماني خواهد رسيد(براد شاو^[5]، 2010). خانواده سالم مي تواند عامل افزايش بهداشت رواني و جسمي زن و شوهر و فرزندان آنها باشد و سلامت خانواده در گرو سلامت و تداوم روابط بين زن و شوهر مي باشد و از طرفي به وجود آمدن اختلاف و تعارض بین زن و شوهر امری طبیعی است. ( الیس^[6] 1995، ترجمه صالحی ،1385) به دلیل ماهیت تعامل زوج ها گاهی اوقات پیش می آید که اختلاف نظر روی می دهد و در نتیجه زوج ها نسبت به همدیگر احساس خشم ، ناامیدی و نارضایتی می کنند. بنابراین در ازدواج باید فرض را بر این گذاشت که بروز تعارض جزئی از رابطه زناشویی و زندگی مشترک است. ( همان منبع ) . تعارض به عنوان ، نوعی تعامل که در آن اشخاص تمایلات ، دیدگاه ها و عقاید متضادی را بیان می کنند ، تعریف می شود ( کلین^[7]، پلیزنت^[8]، وایتون^[9] و مارکمن^[10] ،2006)و هر جا عدم توافق ، تفاوت یا ناسازگاری بین همسران وجود داشته باشد ، تعارض به وجود می آید. تعارض همیشه منفی نیست ، بلکه روشی که زوج ها برای مدیریت تعارض خود به کار می برند ، ممکن است بر رابطه تاثیر منفی داشته باشد ( گاتمن^[11] و سیلور^[12] ، 2009). زوجینی که می توانند تعارض موجود در رابطه را با به کار گیری روش های مثبت و استفاده کمتر از تعاملات منفی مدیریت کنند ، فضایی ایجاد می کنند که در آن فرصت بیشتری برای خودافشایی و توافق در مورد مشکلات خانواده وجود خواهد داشت ( جوهانسون^[13] ، 2012). تحقیقات نشان داده است که روابط مشکل دار ،منجر به مشکلاتی در سلامتی جسمی و روانی می شود به علاوه بین مشکلات زناشویی ، سطح تعارضات زناشویی، سازگاری زناشویی و نشانه های افسردگی رابطه وجود دارد. ( بیچ^[14]، فینچام^[15] و کاتز^[16]، 2008). که هر یک از اینها عوامل خطرناکی برای بیماری محسوب می شوند، لذا کیفیت روابط زناشویی پیش بینی کننده مهمی برای سلامتی روان به حساب می آید.

سلامت روان علاوه بر بدن سالم، به محيط و شرايط زندگي سالم نياز دارد. اين كه محيط و عوامل مختلف آن چگونه بر ساختار جسمی و رواني فرد تأثير مي گذارد و فرد با چه شيوه اي با كشمكش هاي محيطي مبارزه مي كند، موضوعي است كه رويكردهاي مختلف روان شناسي هر كدام با توجه به ديدگاه اختصاصي خود پيرامون ماهيت انسان و نيروي انگيزشي او سلامت روان انسان را به شيوة خاصي تبيين كرده اند. به عنوان مثال برخي از اين رويكردها، سلامت روان را فرآيندي مستمر دانسته اند و برخي ديگر آن را در قالب هنجارها و پيروي از آداب و سنن اجتماعي جستجو كرده اند و گروهي ديگر به هر دو جنبه توجه نموده اند. به عنوان مثال روانپزشكي و روانشناسي باليني در آسيب شناسي رواني بر اصل انسان بهنجار تأكيد داشته اند و بهنجاري يا سلامت را معادل «فقدان علايم بيماري» مي پنداشته اند اما وضعيت جاري روانشناسي جهان حاكي از توجه شايان روان شناسان به مفهوم سلامت در قالبي وراي بهنجاري و فقدان علايم بيماري است (آزاد، 1386). سلامت روان عبارتست از توانايي افراد براي دست يابي به اهدافي كه براي خود در نظر گرفته است (پاتي[17]، 2005).

خانواده مهمترین نهاد اجتماعی درجوامع انسانی بوده وازنظر تکوین شخصیت وپرورش آن درفرزندان و همچنین ازنظر سازگاری بعدی فردبا جامعه دارای آثاروسیعی می باشد.بسیاری از جامعه شناسان وروان شناسان اعتقاددارندکه ریشه ی بسیاری ازانحرافات شخصیت را باید درپرورش نخستین خانوادگی جست وجوکرد،چراکه،اگرمنشاء بسیاری ازکج رفتاری هاوانواع گوناگون بیماری های روانی بررسی گردد،نقش پرورش خانواده درکیفیت رشد شخصیت آشکارمیگردد(فرجاد، 1387).

باید گفت با افزایش تعارض در ارتباط های زوجی، ناسازگاری افزایش می یابد و نارضایتی بیشتری حاصل می شود و همین مشکلات از مقدمات طلاق و جدایی محسوب می شوند ( یانگ و لانگ^[18] ، 1998) . این مشکلات پیامد هایی مثل اختلالات اضطرابی ( داس ،سیمپسون و کریستنس^[19] ، 2009) ،افسردگی ( کوین، تامپسون و پالمر^[20] ، 2012) ، ناسازگاری و پرخاشگری کودکان و نوجوانان ( جراد و بوهلر^[21]،2008)،اختلالات خوردن و مصرف شدید الکل ( فینچام ، 2008) و بیماری های فیزیکی مثل ناراحتی های قلبی ( سالز و بوند^[22] ،2010) را در بر دارند، رفتارهایی که ریشه در طرحواره ها ی اولیه دارند .

طرحواره به طور کلی، به عنوان ساختار^[23]، قالب^[24]یا چهارچوب^[25] تعریف می شود. در روان شناسی و روان درمانی، طرح واره به عنوان هر اصل سازمان بخش کلی در نظر گرفته می شود که برای درک تجارب زندگی فرد ضروری است. بسیاری از طرحواره ها در اوایل زندگی شکل می گیرند، به حرکت خود ادامه می دهند و خودشان را به تجارب بعدی زندگی تحمیل می کنند، حتی اگر هیچ گونه کاربرد دیگری نداشته باشند. با این تعریف کلی، طرحواره می تواند مثبت یا منفی، سازگار یا ناسازگار باشد و همچنین می تواند در اوایل زندگی یا در سیر بعدی زندگی شکل بگیرد. یانگ^[26](1990-1999) معتقد است برخی از این طرحواره ها- به ویژه آن ها که عمدتا در نتیجه تجارب ناگوار^[27]در دوران کودکی شکل می گیرند- ممکن است هسته اصلی اختلالات شخصیت، مشکلات منش شناختی خفیف تر و بسیاری از اختلالات مزمن قرار بگیرند. یانگ برای بررسی دقیق تر این ایده، مجموعه ای از طرحواره ها را مشخص کرده است کهخصوصیات زیر را دارند:

• الگوها یا درون مایه های عمیق و فراگیری هستند،
• از خاطرات، هیجان ها، شناختواره ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند،
• در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته اند،
• در سیر زندگی تداوم دارند،
• درباره خود و در رابطه با دیگران هستند،
• به شدت ناکارآمدند.

از نگاه یانگ(1998) طرحواره ها ، الگوهای هیجانی و شناختی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می شوند. طبق این توصیف، رفتار یک فرد، بخشی از طرحواره محسوب نمی شود، چون یانگ معتقد است که رفتارهای ناسازگار در پاسخ به طرحواره به وجود می آیند. بنابراین، رفتارها از طرحواره ها نشات می گیرند، ولی بخشی از طرحواره ها محسوب نمی شوند (یانگ، کلوسکو و ویشار ،2003 ).

از سوی دیگر محققان نشان داده اند که تاثیرات منفی تعارض ( خشم ، نفرت ، ناراحتی و ترس ) در تعاملات زوجین ، با میزان خشونت و درگیری مرتبط است . ( بوک والا ، سوبین و زدوانیوک ،2010 ) . این ارتباطات مخرب یا تعاملات منفی بین زوجین منجر به کاهش رضایت در رابطه و کاهش سلامت روانی افراد متاهل می گردد ( آماتو ، هاهمن ، ماریوت2012 ) تعارضات زناشویی ابعاد مختلفی دارد که می توان مولفه های کاهش همکاری، کاهش رابطه جنسی، افزایش واکنش های هیجانی، افزایش جلب حمایت فرزند، کاهش رابطه خانوادگی با خویشاوندان همسر و دوستان، افزایش رابطه فردی با خویشاوندان خود، جدا کردن امور مالی از یکدیگر، کاهش ارتباط موثر ونیز تصمیات مشترک را برشمرد؛ که آگاهی از این تعارضات میتواند به فهم این رابطه اجتماعی و در نتیجه افزایش سلامت روانی زوجین کمک نماید. (وایس، 2005) و محقق در پی آن است که با استفاده از آموزش جلسات طرحواره درمانی اثر بخشی این جلسات را بر کاهش تعارضات زناشویی و افزایش سلامت روان دانشجویان متاهل با استفاده از دو گروه آزمایش و گروه کنترل بررسی نموده تا روشن شود که در زمینه تعارض زوجین و برای رفع آن می توان از این شیوه درمانی استفاده نمود.