بانک پرسشنامه و فایل‌های علمی و پژوهشی

استراتژی ایجاد مناطق آزاد تجاری - صنعتی راهبردی است که در سال های اخیر و بعد از اقبال عمومی از این راهبرد در سطح جهانی، به ويژه بعد از جنگ جهانی دوم، مورد توجه کشورهای جهان سوم قرار گرفته است. در کشور ما نیز مطالعات مختلفی در مورد لزوم ایجاد این مناطق انجام شده است و بعد از تجربه مناطق آزاد سه گانه کیش، قشم و چابهار، نسل دوم این مناطق در حال شكل گرفتن هستند. از بین مناطق آزاد نسل دوم، «منطقه آزاد ارس» به دلیل پتانسیل های بالقوه‌اش، نظیر همسایگی با سه کشور ترکیه، جمهوری آذربایجان، قفقاز و پتانسیل های طبیعی و همچنین نزدیکی به کلان شهر تبریز به عنوان هسته ی مرکزی تحولات شمال غرب کشور از شرایط متمایزی برخوردار است.

شكل گيري مناطق آزاد در جهان با اهداف متفاوتي همراه بوده است؛ اما به عنوان يك نقطه مشترك در تمامي مناطق آزاد، هدف اصلي فراهم آوردن زمينه افزايش صادرات كالا و خدمات از طريق پيوند با بازارهاي جهاني است و مهم ترين ابزار اين كار نيز جذب سرمايه هاي خارجي و فناوري مي باشد كه از طريق حذف محدوديت ها و ايجاد مزيت در اين مناطق شكل مي گيرد. در كشور ما نيز انديشه ي ايجاد اين مناطق عموما با همين هدف ها در سال 1330 مقارن با احساس ضعف در تسهيلات بندري و زير بنايي در بنادر خرمشهر، بوشهر و بندرعباس شكل گرفت (کمیجانی, 1374). در اوايل دهه 50 اين انديشه براي اولين بار در كشورمان عملي شد و جزيره كيش به عنوان اولين منطقه ي آزاد در ايران در نظر گرفته شد(دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد, 1381) و منطقه آزاد مورد بحث در اين پايان نامه در اواخر سال 1383 در شهر جلفا به نام منطقه ي آزاد ارس شكل گرفت؛ اما آنچه در اين ميان نبايد مورد غفلت قرار بگيرد اين است كه نفس ايجاد و نام گذاري يك منطقه به نام منطقه ي آزاد نمي تواند منجر به حصول اهداف مورد نظر شود و آنچه در اين ميان بايد مورد توجه قرار بگيرد توجه به برنامه ريزي و اتخاذ تصميمات متناسب با شرايط و پتانسيل هاي منطقه ي مورد بحث براي رسيدن به اهداف مورد نظر يعني رشد و توسعه اقتصادي مي باشد كه يادآور نقش برنامه ريزي منطقه اي در اين موارد است. 

منطقه ي آزاد، محدوده ي جغرافيايي در يك كشور است كه خارج از مرزهاي گمركي قرار دارد و مي تواند يك بندر، جزيره، شهر و حتي يك فرودگاه باشد. مسئولان در اين مناطق با ارايه امتيازات براي سرمايه گذاران، تلاش دارند تا سرمايه هاي داخلي و خارجي را در بخش هاي صنعتي و تجاري به اين مناطق جلب كنند.

معافيت از عوارض گمركي، معافيت هاي مالياتي و كاهش مقررات اداري و مقررات زدايي از مهم ترين اين تسهيلات است. از موارد ديگر كه سبب ترغيب سرمايه گذاران مي شود مي توان به نيروي كار ارزان، نزديكي به بازار مصرف و ساير امكانات اين مناطق اشاره كرد. (فاضل, 1380)

سازمان ملل متحد (یونیدو) مناطق آزاد را به عنوان «محرکه» در جهت تشویق صادرات صنعتی تلقی می کند. همچنین در برداشت جدید از مناطق آزاد - که به منطقه آزاد پردازش صادرات معروف است - به ناحیه صنعتی ویژه‌ای در خارج از مرز گمرکی، که تولیداتش جهت‌گیری صادراتی دارند، گفته می‌شود. فلسفه این اصطلاح را می‌توان در تغییر استراتژی واردات به استراتژی توسعه صادرات دانست. (دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد, 1381).

منطقه ي آزاد، محدوده ي جغرافيايي در يك كشور است كه خارج از مرزهاي گمركي قرار دارد و مي تواند يك بندر، جزيره، شهر و حتي يك فرودگاه باشد. مسئولان در اين مناطق با ارايه امتيازات براي سرمايه گذاران، تلاش دارند تا سرمايه هاي داخلي و خارجي را در بخش هاي صنعتي و تجاري به اين مناطق جلب كنند.

معافيت از عوارض گمركي، معافيت هاي مالياتي و كاهش مقررات اداري و مقررات زدايي از مهم ترين اين تسهيلات است. از موارد ديگر كه سبب ترغيب سرمايه گذاران مي شود مي توان به نيروي كار ارزان، نزديكي به بازار مصرف و ساير امكانات اين مناطق اشاره كرد. (فاضل, 1380)

سازمان ملل متحد (یونیدو) مناطق آزاد را به عنوان «محرکه» در جهت تشویق صادرات صنعتی تلقی می کند. همچنین در برداشت جدید از مناطق آزاد - که به منطقه آزاد پردازش صادرات معروف است - به ناحیه صنعتی ویژه‌ای در خارج از مرز گمرکی، که تولیداتش جهت‌گیری صادراتی دارند، گفته می‌شود. فلسفه این اصطلاح را می‌توان در تغییر استراتژی واردات به استراتژی توسعه صادرات دانست. (دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد, 1381)

منطقه ي آزاد، محدوده ي جغرافيايي در يك كشور است كه خارج از مرزهاي گمركي قرار دارد و مي تواند يك بندر، جزيره، شهر و حتي يك فرودگاه باشد. مسئولان در اين مناطق با ارايه امتيازات براي سرمايه گذاران، تلاش دارند تا سرمايه هاي داخلي و خارجي را در بخش هاي صنعتي و تجاري به اين مناطق جلب كنند.

معافيت از عوارض گمركي، معافيت هاي مالياتي و كاهش مقررات اداري و مقررات زدايي از مهم ترين اين تسهيلات است. از موارد ديگر كه سبب ترغيب سرمايه گذاران مي شود مي توان به نيروي كار ارزان، نزديكي به بازار مصرف و ساير امكانات اين مناطق اشاره كرد. (فاضل, 1380)

سازمان ملل متحد (یونیدو) مناطق آزاد را به عنوان «محرکه» در جهت تشویق صادرات صنعتی تلقی می کند. همچنین در برداشت جدید از مناطق آزاد - که به منطقه آزاد پردازش صادرات معروف است - به ناحیه صنعتی ویژه‌ای در خارج از مرز گمرکی، که تولیداتش جهت‌گیری صادراتی دارند، گفته می‌شود. فلسفه این اصطلاح را می‌توان در تغییر استراتژی واردات به استراتژی توسعه صادرات دانست. (دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد, 1381)

به طور کلی مناطق آزاد را در نهايت مي توان اين گونه تعريف كرد:

منطقه ی ‌تجاری‌ آزاد، قلمرو معینی‌ است‌ که‌ غالباً در داخل‌ یا مجاورت‌ یک‌ بندر واقع‌ گردیده‌ و در آن‌، تجارت‌ آزاد با سایر مناطق‌ جهان‌ مجاز شناخته‌ شده‌ است‌. کالاها را می‌توان‌ بدون‌ پرداخت‌ حقوق‌ و عوارض‌ گمرکی‌، از این‌ منطقه‌ خارج‌ یا به‌ آن‌ وارد نمود.

شركت هاي مستقر در مناطق آزاد تجاري معمولا نه تنها از قوانيني مانند برگشت سود، اشتغال خارجي ها در قسمت هاي مديريت و نظارت فني و واردات ماشين آلات سرمايه اي، كه در اقتصاد داخلي و مالكيت خارجي شركت ها حكمفرما است، معاف هستند بلكه از دسترسي به سهميه هاي وارداتي كشور هاي ميزبان نيز بهره‏مند مي شوند. در اكثر كشورهايي كه اقدام به تاسيس مناطق آزاد كرده اند اداره جداگانه‏اي براي ارتباط بين دولت و شركت هاي منطقه، با هدف كاهش هزينه هاي اداري شركت هاي منطقه و جلوگيري از تاخيرات غير ضروري ايجاد شده است. (کمیجانی, 1374)

امروزه بعد از سه دهه پرسش اساسی این است که آیا این مناطق در رسیدن به اهداف و سیاست‌های خویش موفق بوده‌اند و توانسته‌اند به جایگاه مناسبی برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای خویش به ويژه در امر توسعه منطقه‌ای دست يابند؟

مناطق آزاد تجاری، با داشتن قابلیت‌هایی در جهت افزایش صادرات، اشتغال‌زایی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، جذب گردشگر و... می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد کشور‌ها به ويژه کشور‌های در حال توسعه ایفا کند که تجربیات کشور‌هایی مانند ترکیه، هندوستان، امارات متحده عربی، چین و کره جنوبی موید این نکته است‌.